Baharın habercisi olarak kabul edilen Nevruz ne zaman, havaların ısınmasıyla birlikte merak konusu oldu. Nevruz, baharın ilk günüdür ve bu gün kuzey yarım kürede bahar ekinoksunun (gün tün eşitliği) oluştuğu gündür. Güneş ekvatora dik açı ile gelir, gece ve gündüz birbirine eşitlenir. Ayrıca hem kuzey hem de güney kutbu aynı anda gündoğumu hattındadır ve gün ışığı her iki yarımküre arasında eşit olarak paylaşılmaktadır. Peki, Nevruz ne zaman 2024, hangi ayda kutlanır? Nevruz nedir, neden kutlanır? İşte Nevruz Bayramı hakkında tüm merak edilenler…
Nevruz Ne Zaman 2024?
21 Mart 2024 Perşembe günü kutlanacak olan bayramda çeşitli törenler gerçekleştirilecek. Nevruz aynı zamanda Ramazan ayının 11. gününe denk gelecek.
Nevruz Bayramı Nedir?
Uzun ve sert kış aylarından sonra tabiatın baharla yeniden canlanmasını sembolize eden nevruz, Orta Asya'dan Anadolu'ya birçok coğrafyada toplumsal birliği, dayanışmayı, yardımlaşmayı sağlayan içeriğiyle yaşatılıyor.
Çin kaynaklarında, milattan önce 3. yüzyılda Hunların bahar aylarında şenlik düzenlediğinin yer alması dolayısıyla geçmişi o yıllara kadar dayandırılan nevruz, Türklerin Ergenekon'dan çıkış günü olarak da kabul ediliyor.
Kelime olarak "yeni gün" anlamına gelen bu özel günde, tabiatın canlanmasıyla yeni bir yılın başladığına ve ne kadar bolluk, bereket, yardımlaşma ve dayanışmayla geçirilirse tüm senenin o şekilde geçeceğine inanılıyor.
Nevruz Neden Kutlanır?
Nevruz bayramı ve kutlamaları; Anadolu’da sözlü kültürün, toplumsal uygulama ve ritüellerin, doğa ve evrene ilişkin bilgi ve deneyimlerin nesilden nesile aktarıldığı en uygun ortamlardan birini oluşturmaktadır.
Bu açıdan bakıldığında Nevruz, nesiller arası iletişimin en güzel örneklerinden biridir.
Bütün bayramlarda olduğu gibi Nevruz Bayramı’nda da temizliğin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Nevruz öncesinde evlerde ve sokaklarda genel bir temizlik yapılır.
Kutlamalar sırasında insanlar temiz veya yeni kıyafetler giymeye özen gösterir.
Nevruzun kutlama alanının adeta bir renk cümbüşü şeklinde süslenmesi, renkli kıyafetlerin giyilmesi, uçurtmaların uçurulması, çeşitli renklerdeki yumurtaların tokuşturulması, insanların büyük bir ateş etrafında toplanması ve ateşten atlaması Nevruz kutlamalarının karakteristik özellikleri arasında yer almaktadır.
Nevruz kutlamaları sırasında kışın uğurlanması ve baharın karşılanmasını konu alan oyunların oynandığı da görülmektedir.
Nevruz’da gerçekleştirilen ortak uygulamalardan biri de bir nevi fal olarak adlandırılabilecek çeşitli işaretlerin okunarak gelecek hakkında insanların gerçekleşmesini istedikleri dileklere ilişkin yorumlarda bulunmaktır.
Nevruz Bayramı Nasıl Kutlanır?
Başta Anadolu, Orta Asya ve çeşitli coğrafyalarda kutlanan Nevruz Bayramı'nın ritüelleri de kuşaktan kuşağa aktarılıyor.
Kimi inanışlarda yeni senenin başladığı o güne günahlarından arınmış girmek isteyenler ateşten atlıyor. Yıkanmak ve sudan atlamak da arınmak için yapılan adetler arasında bulunuyor. Ateş ve sudan atlamak tüm nevruz kutlamalarındaki ortak unsurlardan biri olarak dikkati çekiyor.
Bugüne özel kurulan ve 7 çeşit yemeğin bulunduğu "nevruz sofrası"na toplu halde oturuluyor. Yılın bolluk ve bereketle geçmesi için kurulan zengin sofrada, herkes her yemekten yiyerek, senenin o rahatlıkta geçmesini diliyor.
"Semeni" geleneği de uzun yıllardır yaşatılıyor. Bu gelenekte, tarımda bereketli bir yıl dileğiyle, nevruzdan önce kaplarda arpa, buğday çimlendiriliyor ve bunlar sofralara konuluyor.
Yeni yılı yeni kıyafetler giyerek karşılayan insanlar, öncesinde evlerini temizliyor, varsa yıkılan yerleri onarıyor, badanalarını yapıyor. İnsanlar böylece yeni yılda her şeyin yeni olmasına özen gösteriyor.
Nevruzda mezarlık ziyareti de sık görülen ritüellerden. Bu ritüel, ecdatla evladın buluşması olarak görülüyor. Kabir ziyaretlerinde atalara saygı gösteriliyor.
Nevruz Bayramı kutlamalarında yumurtaların tokuşturulması da yaygın görülüyor. Üremeyi ifade eden yumurtalar, bolluk için boyanıyor ve tokuşturuluyor. Ayrıca spor müsabakaları düzenleniyor, şarkılar söylenip dans ediliyor, şairler şiir okuyor.
Nevruzun tarihi Ergenekon'a dayandırıldığından o gün demir dövülerek Ergenekon'dan çıkış da kutlanıyor.
Nevruz'da Ne Yapılır?
Bazı yerlerde macun yapılarak dağıtılır. Doğu anadolu tarafında, herkes güzel ve yeni elbiseler giyer. Evlerde yemekler yapılır, karşılıklı ziyaretlerde bulunulur.
Anadolu'nun kimi bölgelerinde çeşitli törenler yapılır, farklı yiyecekler hazırlanarak birlikte yenir. 21 Mart günü sabah erken kalkılır, mezarlık ziyareti yapılır, niyet tutulur. Niyetlenecek kişi mezarlardan birer taş alarak kırka tamamlar. Torba ile duvara asılır ve bir niyet tutlur. Ertesi yıl torbada 41 taş olmuşsa niyetin gerçekleştiğine inanılarak taşlar bırakılır.
Havaların ısınmaya başlamasıyla ağaçların güneşten etkilenmemesi için bez bağlanır.
Nevruz günü, sofralar hazırlanır, oyunlar oynanır, eğlenceler düzenlenir, boyalı yumurtalar yenir ve büyük ateşler yakılır.
Nevruz kutlamaları her yörede, her toplumda farklıdır.
Nevruz Bayramı Hangi Ülkelerde Kutlanır?
Afganistan, Arnavutluk, Hindistan, İran, Kazakistan, Türkmenistan ve Türkiye’nin talebiyle 21 Mart Birleşmiş Milletler tarafından resmi olarak Uluslararası Nevruz Günü kabul görüyor.
Hıdırellez ile Nevruz Aynı Şey mi?
Hıdırellez ve Nevruz farkı arasındaki belirleyici faktör zaman dilimi ve ritüellerdir. Nevruz, baharın habercisi olması nedeniyle bahar aylarında ve 21 Mart’ta kutlanır. Hıdırellez ise her sene yaz aylarında 5-6 Mayıs tarihinde kutlanır. Nevruz Bayramı’nın ve Hıdırellez kutlamalarının arasında farklılık bulunur. Hıdırellez günü insanlar dilekler dileyerek gerçekleşmesini umut eder. Nevruz’da ise böyle bir durum söz konusu değildir. Nevruz Bayramı’nda tabiatın yeniden canlanması ile birlikte yeni bir yıl kutlanırken, Hıdırellez’de dini inançlar ön planda tutularak birbirinden farklı gelenekler gerçekleştirilir. Tarih, amaç ve ritüeller konusunda benzerlik göstermeyen bu iki günde son derece keyifli etkinlik ve aktiviteler yer alır.
Nevruz Kelimesi Nedir?
Nevruz Farsça bir kelime olup, Türkçe karşılığı “yeni gün”dür. Bu itibarla yılın ilk gününün adıdır. Her yıl 21 Mart yılın ilk günü olan Nevruz'dur. Nevruz yeni bir yılın başlangıcı olduğu gibi, bolluk, bereket, sevinç ve mutluluğun da başladığı gündür.
Nevruz Çiçeği Hangisi?
Kazak Türkleri’nde Nevruz çiçeğine “Bayşeşek” denmektedir Bay, zenginlik, bereket bolluk demektir. Dolayısıyla Bayşeşek, bereket çiçeği anlamına gelmektedir. Kazaklardaki Bayşeşek, karın erimesiyle beraber ilk açan çiçektir.
Nevruz Bayramı Hangi Millete Aittir?
Nevruzun kökeniyle ilgili birkaç görüş ileri sürülmüştür. Bunlardan birisi nevruzun Türk bayramı olduğu, Türkler vasıtasıyla bütün Asya ve Avrupa'ya yayılmış olduğudur. Bu görüşü ileri sürenlere göre, nevruz geleneğinin temeli Ergenekon Destanı'dır. Ergenekon Türklerin var olma düşüncesinin sembolüdür. Nevruz, Türklerin Ergenekon'dan çıkışının anısına kutlanmıştır. Ayrıca Çin tarih kaynakları nevruzun Hunlar döneminden itibaren kutlanmakta olduğunu kaydeder.
Nevruzun ilk defa hangi millet veya topluluk tarafından kutlandığı, hangi şahıs, olay veya sebepten kaynaklanıp bir bayram olarak kabul edildiği hakkında yazılı ve sözlü kaynaklarda bir çok rivayet, efsane ve inanış bulunmaktadır. Nevruz hakkındaki bu inanış, efsane ve rivayetleri şöyle sıralayabiliriz:
1-Hz. Ali’nin doğduğu gündür.
2-Hz. Ali ile Fatımatü’z - Zehrâ’nın evlendikleri gündür.
3-Hz. Ali’nin Peygamber tarafından halife ilan edilmesi Nevruz gününe rastlamaktadır.
4-Hz. Ali’nin hilâfete çıktığı gündür.
5-Hz. Muhammed’in peygamberlik hil’atını giydiği gündür.
6-Hz. Ali tarafından dargın olanların barışması için ilan edilen bayramdır.
7-Hz. Ali’nin, doğum gününde Nevruz adlı öksüz bir çocuğun kutlama gününde kırmızıya boyanmış bir yumurtadan dolayı günümüze kadar kullanılagelmiştir.
8-Türklerde bahar bayramıdır. Ayrıca Türklerin Ergenekon’dan çıktıkları gündür. Beş bin yıldan beri Doğu dünyasında bilinir. Orta Asya Türklüğü’nün bayramıdır.
9-Kış mevsiminin sona erip, baharın başlamasıyla birlikte Türklerin kışlaklardan yaylaklara göç etmeğe başladığı gündür.
10-Yılbaşısı Mart olan bir malî yılı kullanılmasına, maaşların, mevâcibin, vazifelerin Muharrem’den başlamayıp Mart’tan itibaren olunmasına Defterdâr Atıf Efendi’nin (öl.1742) gösterdiği lüzum üzerine Hicri 1152’den itibaren başlamıştır.
11-Güneşin Balık burcundan Koç (Hamel) burcuna girdiği gündür.
12- İlkbaharın başlangıcı olup, esasen Mart ayının 22’sine tesadüf eden yeni yıl bayramıdır.
13-Kışın bitip, ilkbaharın gelişi, toprağın ve bazı canlıların uyanışıdır.
14-Nevruz, eski İran takvimine göre yılbaşıdır.
15-Asıl manası yeni gün. Eski İran takviminde ve Takvim-i Celâlî’de sene başı ve yılın bahar müjdecisi olan gün ki, Mart-ı Rûmî’nin dokuzuna tesadüf eder.
16-Yeni gün, senenin ilk bayramı, Mart ayının ilk günüdür ki, İranlıların millî bayramıdır ve Nevrûz-ı Sultânî ile aynı güne tekabül eder.
17-İran padişahlarından Cemşid’in bir dünya gezisinden sonra her yerden çok beğendiği Azerbaycan’da, 21 Mart’ta bir taht kurdurup oturduğu ve tahtın üzerindeki mücevherlere güneş vurdukça ışınlarının bütün o çevreyi kapladığı gündür. Bu ışınların verdiği neşe yüzünden her yıl, o gün şenlik yapmak bir gelenek haline gelmiştir.
18-Harezm hükümdarı Sultan Melikşah’ın icadıdır.
19-Yılbaşı günü, aslında yeni gün; Arapça eserlerde çok defa noyruz şeklinde rastlanır. İran Şemsî senesinin birinci günü olup, Müslümanların Kamerî yılında gösterilmiş değildir. Ahamenîdler zamanında resmi sene güneş koç burcu mıntıkasına girdiği zaman, nevruz ile başlamakta idi; fakat, halk arasında daha yaygın ve daha eski bir âdete göre, güneşin yaz inkılabı nevruz sayılmış olmalıdır. Bu zaman, hasat zamanına rastlamakta ve bu münasebet ile halk şenlikler yapmakta idi.
20-Eski insanların ilkin mevsimlere bağlı olan toplantıları, daha sonra Nevruz merasimi çevresinde toplanmıştır. Araştırmacılar, Nevruz merasimi ve onun tarihi hakkında çeşitli yıllarda farlı görüşler ileri sürmüşler, bazıları onu Zerdüştlükle, bazıları İslam’la bağdaştırmışlardır. 1913 yılında T. Bayramali Beyov, Nevruz’u ateşperestliğin kaynağı olan Zerdüştlüğe bağlamış, A.O. Makovelski ise Zerdüştlerin sadaka ve kurban vermek yerine mahsul bolluğu için şarkı söylemeyi vacip saydıklarını belirtmiştir. Yine Abdullah Şaik, hatıralarında Nevruz’da yapılan merasimlerin ateşperestlerin âdetleri ile alakalı olduğunu belirtmiştir.
21- Nevruz, kütlevî halk bayramıdır.
22-Sultan Nevruz adlı birisinden kalmıştır. Bu Sultan, yoksulları koruduğu için halk da bugünü, onun hatırasına doğum günü olarak kutlamıştır.
23-Büyük eski doğu milletlerinin kabul ettikleri yılbaşı. Yılbaşının ilk günüdür.
24-Yıldızlar küme halinde iken ayrılıp kendi yörüngelerinde bu günde dönmeye başlamıştır.
25-Allah’ın dünyayı yarattığı gündür.
26-Allah Hz. Adem’i Nevruz günü yaratmıştır.
27-Hz. Adem ile Havva’nın cennetten kovulduktan sonra yeryüzünde uzun bir ayrılığın sonunda Arafat’ta Nevruz günü buluşmuşlardır.
28-Yunus Peygamber’in balığın karnından çıktığı gündür.
29-Hz. Nuh’un tufandan sonra karaya çıktığı gündür.
30-Hz. Yusuf, bugünde kuyudan kurtulmuştur.
31-Hz. Musa Kızıldeniz’i Nevruz günü geçmiştir.
32-Tahtacı Türkmenleri’nde ölülerin yedirilip içirildiği gündür.
Nevruzun mahiyeti ile ilgili olarak yukarıda belirtilen birçok sebep bulunmaktadır. Bu sebeplerin hangisinin gerçek olduğu şu anda kesin olarak bilinememekle birlikte Nevruzun doğuşuna vesile olan sebeplerden zaman bakımından en eskisinin dünyanın yaratıldığı gün olduğu inanışı görülmektedir.
