Cumhuriyetin ilk yıllarında Kasaplar caddesi üzerinde, Kemal-Fevzi Gazoz imalathanesinin hemen bitişiğinde, bugün kentin tanıtımında ön sırayı alan “Odun Köftesi” nin kaynağı olacak köfteci dükkânı İbrahim (Azak) usta tarafından günümüze kadar uzanacak “Meşhur” yolculuğuna başlamıştır. Eskiler İbrahim ustanın ayrıca yoğurtlu köfte yaptığını ancak kendisinin ölümünden sonra bu köftenin ortadan kalktığını anlatmaktadırlar. Oysa İbrahim ustanın evlatları dört kuşaktır “Ata-Baba” mesleğini başarıyla sürdürmektedirler. Ne yazık ki bu günkü kuşak yoğurtlu köfteyi bilmemektedir.
Bu günkü Turan Caddesi ile İlhan sokağın kesiştiği yerde rahmetli Adil Oral’ın evinin bulunduğu köşede Belediyeye ait Elektrik Fabrikası vardır. Ancak bu fabrika çalışırken çok ses çıkardığından 1954 yılında şimdiki Tansaş’ın olduğu yere nakledilmiştir. 1961 yılında Demirköprü barajından elektrik almaya başlanmasıyla bu fabrika da işlevini yitirecektir.
Salihli kent nüfusu 1925 yılında, 27 043 iken, 1933 yılında 30 371 kişi olmuştur. Nüfusun her yıl ortalama %10 arttığı görülmektedir.
Salihli’nin ekonomisi 1950 öncesi sadece tarımsal çalışmalara ve tarımsal ticarete dayanmakta iken, 1950 sonrası ekonomik işlevselliği çeşitlilik kazanmıştır.
Tarım ürünlerine dayalı olarak un ve yem, pamuk işleyen çırçır, zeytinyağı fabrikalarının yanı sıra toprak sanayisine ilk adım atılmış, kiremit Fabrikaları da açılmaya başlamıştır.
Demirköprü Barajı projesi gerçekleşme aşamasına geldiğinde, bu proje gereği, vasıflı-vasıfsız işçi talebi Salihli’ye yeni bir göç olayını patlatmıştır.
Bu gelişmelere dayalı olarak, kasaba nüfusunda artışın hız kazanması Salihli’nin kentleşme olgusunda ekonomik ve sosyal gelişmeyi de birlikte getirmiştir.
1952 yılında, genç girişimciler Battal Üretmen, Muammer Şahin, Fahri Keskiner ve Akif Ulaş’ın önderliğinde Salihli’nin ekonomik ve sosyal yapısına yaklaşık kırk yıl damgasını vuracak İplik-Dokuma fabrikasının başlangıcı olan İplikhane açılmıştır.
Ürettikleri bu iplikleri pazarlamak üzere gittikleri İstanbul’da tanıştıkları, aslen Trabzonlu bir aile olan KARANİS’lerle ortak oluyorlar. Bu ortaklık İplikhaneyi zamanla iplik üreten, dokuma yapan, boya üreten ve boya basan bütünleşmiş (entegre) bir fabrikaya dönüştürmüştür.
Salihli İplik ve Dokuma Fabrikası A.Ş. adını alan işletme 01 Kasım 1955 tarihinde Başbakan Adnan MENDERES tarafından ziyaret edilmiştir. O sırada üretim kapasitesi 6080 iğ* ve yaklaşık iki tondur. Hedef 10 bin iğ ve 10 milyon metre dokuma yapmaktır.
1958 yılı baharında Cumhurbaşkanı Celal BAYAR fabrikayı ziyaret ederken hedefler tutturulmuştur. Hatta boyahanesi ve baskısı ile basma ve pazen üretimi başlamıştır.
1960’lı yıllarda, 07, 15 ve 23 saatleri arasında her birinde 200 kişinin çalıştığı günde üç vardiyadan toplam 600 işçinin ekmek kapısı olmuştur. 12 bin iğ kapasitesine ulaşmıştır. Salihli ve Türkiye ekonomisine katkı yapmaktadır.
Ancak ekonomik sıkıntılar ve yeni ortaklarla anlaşmazlık kurucu ortakları fabrikadan uzaklaştırmıştır. Zirveden iniş işaretleri başlamıştır. (Devam edecek)
Mustafa Uçar
